DE VERZUILING VOORBIJ - EVENALS DE SCHOOLSTRIJD
Staat de vrijheid van onderwijs onder druk? Als we historicus en Amsterdams lijsttrekker Rutger Groot Wassink mogen geloven is dat de bedoeling.
Hij kreeg een passage in het landelijk verkiezingsprogramma van GroenLinks voor elkaar die in mijn ogen de geschiedenis dunnetjes wil overdoen. De Linker Wang besteedde er een paar maanden geleden een conferentie aan, waar Siebren Miedema (afb) een wijze, maar ook radicale inbreng had. http://www.linkerwang.nl/CMS/wp-content/uploads/2017/09/DLW-oktober-nr.4_2017-10.pdf
Allereerst spreek ik mijn waardering uit voor zijn poging om licht te werpen op een herziening van artikel 23 Grondwet. Minder gelukkig ben ik met de door Miedema voorgestelde oplossing. De streefrichting en de strekking van zijn ideaalbeeld (om niet te zeggen “Utopie”) kan ik nog wel delen, althans begrijpen en respecteren.
Ik zie echter niet hoe zijn “… ideaal (…) om elke school binnen een monistisch stelsel een unieke school-in-context te laten zijn” ons ook in praktische zin “voorbij het duale stelsel” zou kunnen leiden. Om het maar boud te zeggen: deze oplossing leidt in mijn ogen tot het tegendeel van de congresuitspraak, namelijk afschaffing van het openbaar onderwijs, al zegt Miedema dat niet met zoveel woorden. Of, met andere woorden, van de regen in de drup.
HAMVRAAG
Maar welk probleem lost een herziening van artikel 23 eigenlijk op?
Christian Jongeneel zegt over het oorspronkelijke amendement van Groot Wassink cs (afb) op zijn blog van 18 december 2016 het volgende:
“Het is een behoefte aan monocultuur waar ik weinig mee heb. Wat mij betreft financiert de overheid deugdelijk onderwijs, ongeacht de grondslag. Die blindheid voor religieuze achtergrond is de pluriforme Nederlandse invulling van de scheiding tussen kerk en staat. De overheid dwingt geen secularisme af, maar geeft zoveel mogelijk ruimte aan haar burgers. Dat is geen vrijheid die “niet van deze tijd” is. Het is de kern van een open visie op de multiculturele samenleving die haaks staat op de confronterende Franse toon.”
Hij beschouwt de congresuitspraak als een bedrijfsongeval; en daar kan ik hem geen ongelijk in geven. http://www.christianjongeneel.nl/2016/12/groenlinks-relifobie/
Er bestaan immers al bekostigingsvoorwaarden en deugdelijkheidseisen aan alle scholen gelijkelijk (openbaar en bijzonder “op dezelfde voet”). Die kunnen ook binnen de bestaande grondwettelijke kaders behoorlijk opgerekt worden. Herziening van artikel 23 is in die zin een paardenmiddel (en ook nog eens overbodig).
Zo kunnen we ook nu al afdwingen dat strenge Islamitische- of PC-scholen LGBT-leraren niet discrimineren.
Anderzijds zijn ook nu al openbare scholen veelvormig in pedagogisch-didactisch opzicht: sinds jaar en dag bestaan er openbare Montessorischolen, Dalton- en Freinetscholen. Dat bestond al decennia en is niet pas mogelijk sinds het bestuur van gemeenten is overgeheveld naar publiekrechtelijk geregelde stichtingen. Dus openbaar onderwijs als grauwe staatspedagogische eenheidsworst of
als kil-neutraal vluchtheuvelonderwijs is altijd al een karikatuur
geweest. .
VOORBIJ VERZUILING
De crux van mijn bezwaar tegen Miedema’s betoog schuilt echter in de volgende passage:
“Met het oog op deze ontwikkeling (van integraal gemeentelijk- naar stichtingsbestuur, jg) binnen het openbaar onderwijs zou ik niet, zoals in het GroenLinks amendement, willen pleiten voor algemeen openbaar onderwijs, maar lijkt het me logischer de verdere verbijzondering van ons stelsel als uitgangspunt te nemen”.
Jongeneel lijkt in de aangehaalde weblogdiscussie geneigd tot dezelfde principekeuze. (“Als je het me principieel vraagt, vind ik eigenlijk dat al het onderwijs bijzonder zou moeten zijn. Dat komt omdat ik niet geloof in waardenvrij onderwijs.”).
Natuurlijk bestaat er geen waardenvrij onderwijs. Niet voor niks schrijft de nieuwe coalitie in het regeerakkoord dat de kerndoelen worden bijgesteld. Die gelden als centrale waarden voor alle scholen, van welke denominatie ook.
Maar mijn keuze wat betreft verbijzondering van alle scholen is een andere, namelijk om tussen de Scylla van Groot Wassink cs (afschaffen bijzonder onderwijs) en de Charybdis van Miedema en Jongeneel (afschaffen openbaar onderwijs) door te zeilen. Ruim drie decennia geleden deed ik daartoe een voorstel op het programcongres van de CPN, dat werd aangenomen. Het luidt als volgt:
SCHOOLSTRIJD VOORBIJ
Welnu, de eerste twee punten zijn behoorlijk gevorderd. Het laatste helaas niet, maar dat kan veranderen als er een kwalitatief goede en algemeen toegankelijke samenwerkingsconstructie wordt gevonden voor de laatste school in dorp of wijk.
Als we nu ook nog de afrekencultuur (die voortkomt uit Lumpsum en Deregulering) kunnen ombuigen naar meer zelfsturing voor de scholen en vertrouwen in hun professionaliteit en effectiviteit, dan komen we een eind.
Wat dat betreft eens met Miedema: “Onderwijsvrijheid impliceert namelijk per definitie ook het publiekelijk willen afleggen van maatschappelijke verantwoordelijkheid”, mits een en ander zodanig vorm krijgt dat lerar(ess)en met hun kerntaken bezig kunnen zijn in plaats van dagen lang formulieren en dossiers vullen.
Mijns inziens zijn er tekenen dat het de goede kant op kan gaan. Het nieuwe regeerakkoord biedt daartoe ruimte, evenals de stellingname van de GroenLinks fractie van 22 december 2016 https://groenlinks.nl/nieuws/vier-vragen-over-herziening-vrijheid-van-onderwijs en het verse akkoord van GroenLinks met SP en PvdA van 31 oktober 2017 (verlaging werkdruk) https://www.sp.nl/sites/default/files/gezamenlijk_voorstel_sp_pvda_groenlinks.pdf.
Tenslotte verwacht ik dat ook de soep van de secularisatie op de middellange termijn niet zo heet gegeten wordt. De mens is immers ongeneeslijk spiritueel en de maatschappij tendeert naar een open netwerksamenleving. Daarin zal de vrijheid van onderwijs verbeteren waardoor de mal van artikel 23 vanzelf weg erodeert. Dat dat nog decennia duurt vind ik niet erg. We zijn creatief genoeg om het zelf op te lossen zonder de schoolstrijd van 100 jaar geleden nog eens over te doen.
Over het spontaan eroderen van artikel 23 - meedenken met Miedema
Op een eerdere versie van dit blog ontving ik desgevraagd commentaar van Siebren Miedema, hij merkt het volgende op:
Beste
Johan,
Ik
heb jouw reactie met interesse gelezen. Daarvoor dank.
Dat
ik het openbaar onderwijs niet om zeep wil helpen, mag ook
blijken uit de zeer positieve reacties die ik kreeg op een
verhaal van gelijke strekking dat ik hield bij de
expertmeeting van VOS/ABB op 21 maart j.l. in Woerden in het
kader van het toekomstconcept SCHOOL!GIDS. De kopstukken van
het openbaar onderwijs waren overtuigd van mijn bedoeling om
elke school in context alle mogelijkheden te bieden om zich
in den brede te positioneren en dat samen als dragers en
vragers. Ze vonden ook dat mijn ideeën goed sporen met
hetgeen met het concept SCHOOL! nagestreefd wordt. Ik heb
het dus over de brede pedagogische vormgeving van scholen.
Scholen die ook bereid zijn kond te doen van wat ze willen,
doen en wat de invloeden zijn van wat geoogd wordt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten